استان ایلام فروزان از تمدن دیرپای سرزمین ایلام باستانی است؛ این استان بخشی از عیلام بوده که در حدود ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد بوجود آمده و تا سال ۶۴۰ قبل از میلاد به حیات اجتماعی خود ادامه داده است. ایلام که در کتیبه‌های بابلی آلامتو یا آلام آمده است به قولی معنی کوهستانی یا کشور طلوع آفتاب را می‌دهد.

 زندگی عشیره ای و سنتی در استان ایلام باعث رشد و رونق صنایع دستی مرتبط با ‌آن شده است؛ از دیرباز بافت قالی کردی (قالیچه درشت بافت)، سیاه چادر، جاجیم، گلیم ساده، نمد مالی، چیغ بافی و گیوه دوزی در استان مرسوم بوده است؛ امروزه رشته‌های مختلف بومی ‌موجود در استان پس از شناسایی و ارزیابی قابلیت‌های توسعه آموزشی آن رشته‌ها با رشته‌های مرتبط و علاوه بر آن جهت پاسخگویی به سلایق مختلف، رشته‌های دیگری نظیر احرامی‌ب افی، گلیم نقش برجسته، معرق روی چوب، منبت چوب، سفال و سرامیک، طراحی روی سفال، قلمزنی روی فلز مس و... در این استان راه‌اندازی شده است که در زیر به شرح مهمترین آنها پرداخته می‌شود:

 قالی بافی

مواد اولیه بکار رفته در این گونه زیر اندازها عمدتاً ابریشم بوده که در بیشتر موارد به صورت تمام ابریشم و در پاره ای از مواقع از کرک و ابریشم با هم در بافت فرش استفاده می‌شود برای بافت از دارهای فلزی عمودی و سایر ابزار نظیر دفه (دفتین)، قیچی، قلاب و چاقو استفاده می‌شود امروزه بخش عمده ای از زیر اندازهای سنتی را فرشهای گل ابریشم بارج شماره بالای ۴۰ گلیم نقش برجسته (بعنوان اصیل ترین صنعت دستی استان) را تشکیل می‌دهد که از اقبال خوبی نیز در بازارهای جهان برخوردارند.

فرش‌های تولیــــــدی استــــان غالباً قالیـــچه (Cm ۱۴۰×۲۲۰) و ذرع و نیم (cm ۱۰۰×۱۵۰) است که عمدتاً در شهرستانهای دره شهر وایوان بافته می‌شوند.

گلیم نقش برجسته از نظر اصالت وتولید مهمترین و شاخص ترین صنعت دستی و بومی ‌استان ایلام است که با توجه به نل چیز بودن سابقه بروز خلاقیت بافندگان چیره دست این استان در امر بافت گلیم  نقش برجسته که تلفیقی از گلیم ساده وگره قالی در متن آن است، صحنه نمایان پهن دشت گلیم است که بافندگان با رعد همت دستهایشان باران جبین را بر آن باریده و گلستانی از گلها رویانده اند تا چشمها را نوازش داده و روح را جلا بخشند.

گلیم نقش برجسته احیاء کننده گلیم ۸۰۰۰ ساله مکشوف در آناتولی ترکیه (قدیمترین گلیم ) و قالی ۲۵۰۰ ساله پازیریک (قدیمترین قالی) است که تکامل آنها را امروزه با نوآوری حفظ کرده و تواماًُ ترویج می‌بخشد. در این نوع گلیم زمینه، بافت گلیم ساده و نقوش آن گره کامل قالی است که طبیعتاً بعد از بافت، نقوش آن برجشته تر از زمینه است زندگی عشیره ای و پرورش دام برای تامین معثیت زندگی مردم منطقه ایلام از دیر باز تاکنون موجبات استفاده از پشم و رشد و رونق صنایع دستی مرتبط با آن خصوصاً گلیم ساده را فراهم آورده است آنان پشم مصرف در گلیم را از دامهای خود تامین و در کارگاهها رنگرزی کوچکی رنگ نموده و در تولید مورد استفاده قرار داده اند. عشایر به دلیل کوچ نشین بودن و حرکت‌های مداوم معمولاً از دارهای افقی که براحتی جمع شده و در مناطق اسکان ایل قابل استقرار بوده است استفاده کرده اند. از نظر مصرف نیز قسمت عمده ای از گلیم‌های ساده تولید شده توسط زنان جنبه خود مصرفی داشته و در زندگی روزمره آنان مورد استفاده قرار گرفته است.

بدنبال همین روند خانم بافنده ای به نام سحر چلانگر ساکن روستای زنجیره (از توابع شهرستان سرابله استان ایلام) در قسمتی از گلیم بافته خود موفق به اجرای نقشی برجسته با استفاده از گره قالی می‌شود که از آن پس زمینه ای برای رشد و ترویج گلیم نقش برجسته فراهم می‌آید.

آنچه مسلم است اینست که در سایر مناطق ایران از جمله اراک نیز بافت اینگونه گلیم انجام می‌شود ولی با این وجود در همه جا اصالت آن متعلق به ایلام است؛ چرا که برای اولین بار بافت آن در ایلام شروع شده است.

از جمله وسایل مورد نیاز برای بافت این نوع گلیم می‌توان به کارد، قلاب، دفتین و دار اشاره کرد که معمولاً از دارهای فلزی که بصورت عمودی نصب می‌شوند، استفاده می‌شود.

از جمله طرحها و نقشه‌های مرسوم در گلیم نقش برجسته ایلام می‌توان به نقش‌های لچک ترنج، گل فرنگ، هندسی، تصویری و... اشاره کرد که به دلیل کاربرد گره قالی در اجرای آنها، بصورت برجسته بر سطح گلیم به چشم می‌خورند.

زندگی عشایری این منطقه و سنخیت اینگونه صنایع با آن می‌تواند از جمله عواملی باشد که به تداوم و ترویج این دستبافته‌ها کمک کرده است و علاوه بر جنبه مصرفی موجبات کاربردهای تزئین آن را نیز فراهم آورده است، یکی دیگر از عوامل که در ارتباط با توسعه و ترویج بافت گلیم نقش برجسته می‌توان برشمرد نوع معیشت بافندگان آن است که اکثراً زنان را شامل شده و با دریافت دستمزد موفق به گذراندن زندگی روزمره هستند در مجموع می‌توان به بحث اشتغال آنان در آن خصوص پرداخت که به عنوان شغل اصلی یا جانبی منجر به تامین درآمد خانواده‌ها می‌شود.

در حال حاضر بافندگان بسیاری به امر بافت گلیم نقش برجسته اهتمام ورزیده و با سعی و تلاش وافر باعث رشد و رونق آن در سطح استان و علاوه بر آن در کل کشور شده اند، بطوریکه عرضه مناسبی در بازار فروش داشته و دارد. بی شک گلیم نقش برجسته در این استان از اهمیت شایانی برخوردار است واین مهم که از جهت فرهنگی می‌تواند به عنوان لوحی بازکننده‌ی نقشمایه‌های اصیل و سنتی این مرز وبوم به تمام نقاط داخل وخارج از کشور باشد و در کل اقتصاد منطقه را بهبود بخشد وبه رفع مشکل بیکاری و بالا بردن سطح اشتغال کمک نماید قابل بررسی است.

 نمدمالی

بدلیل بافت عشایری این استان و تامین مواد اولیه (پشم) مورد نیاز برای نمدمالی در داخل منطقه، از رونق خوبی برخوردار است البته بدلیل تاثیرات جوی این حرفه فصلی بوده و از اول تابستان تا ابتدای ماه سوم پاییز به مدت  ۵ ماه در سال انجام می‌گیرد وفرایند تولید شامل تنیدن الیاف طی مراحل حلاجی کردن پشم لوله کردن و کوبیدن آن است که در نهایت منجر به تولید نمد زیراندازه، کلاه نمدی وپالتونمدی (کینک) خواهد شد.

 احرامی ‌بافی

یکی از دستبافته‌های داری است که ماسوره اساس کار آن است و ماکو با الیاف نخی در داخل آن جای دارد. در این نوع بافته از خامه پشمی ‌رنگ رزی شده بعنوان مواد اولیه استفاده می‌شود مراحل کلی فرآیند تولید احرام به شرح زیر است:

۱ـ مرحله ایجاد دهانه کار

۲ـ مرحله پودگذاری

۳ـ مرحله دفتین زدن

قابل ذکر است با توجه به تعیین شهر مرزی مهران بعنوان مسیر تردد زائرین کربلای معلی این گونه بافته توانسته بعنوان سجاده، سوغات ارزنده ای باشد علاوه بر آن از این «هنر صنعت» کیف و سایر محصولات نیز ساخته وپرداخته شده وبه قیمت مناسب به بازار فروش عرضه می‌شود.

 گیوه بافی

 کوهستانی بودن منطقه و نیاز به پای افزار راحت و سبک در گذشته انگیزه بافت گیوه را فراهم آورده است این «هنر ـ صنعت» که هم اکنون نیز رواج دارد طی سه مرحله زیر تهیه می‌شود:

۱ـ آماده کردن تخت گیوه (آجیده)، که این کار توسط تخت کش انجام می‌شود.

۲ـ بافت رویه گیوه (گیوه بافی)، که معمولاً برای بافت از نخ پنبه ای و ابریشم استفاده می‌ود.

۳ـ دوختن رویه گیوه به تخت گیوه که این کار توسط فرد گیوه دوز انجام می‌شود.

امروزه از تکنیک بافت گیوه نمونه صندلهای زیبایی با طرح و رنگ متنوع ساخته و پرداخته شده و با قیمت مناسب به بازار عرضه می‌شود. جالب اینکه در زندگی آپارتمانی نیز به عنوان روفــرشی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

 معرق روی چوب

 با توجه به مستعد بودن زمینه رشد این «هنر ـ صنعت» در استان و برای پاسخگویی به سلایق مختلف طرح معرق روی چوب از چند سال پیش تا کنون در این استان راه اندازی شده و در بیشتر مناطق این مرز وبوم از رونق خوبی برخوردار است.

ابزار کار مورد نیاز برای این رشته علاوه بر میز مجهز به وردست شامل کمان اره، اره مویی، مته دستی یا برقی بوده که از مواد اولیه ای نظیر تخته سه لایه و چوبهای رنگی و در پاره ای از موارد از تلفیق چوب و فلز استفاده می‌شود که در نهایت کار انجام شده پولیستر می‌شود.

این «هنر ـ صنعت» دارای کاربردهای مصرفی وتزئینی فراوانی است ؛ تابلوهای معرق با طرح‌های ظریف، تابلو اشعار، آیات قرآن، تصاویر، انواع رومیزی و درپاره ای از موارد ساخته وسایل سرگرمی ‌نظیر شطرنج و تخته نزد، تزئین قلمدان و دکوراسیون منازل، آرم ادارات بصورت تابلو نصب در محل تریبون و... از جمله مواردی است که با استفاده از تکنیک معرق تهیه و تولید می‌شود و چون در همین استان تهیه می‌شود با نازلترین قیمت به بازار فروش عرضه می‌شود.

 بافت سیاه چادر

در اصطلاح محلی به آن دوار (davar) گفته می‌شود که معمولاً توسط زنان عشایر استان و با استفاده از موی بز بافته می‌شود.

از جمله ویژگیهای سیاه چادر می‌توان به خواص فیزیولوژیکی موی بز اشاره کرد که برخلاف بقیه مواد در گرما منقبض و در سرما منبسط می‌شود و این به کاربرد ممتاز آن در سیاه چادر کمک کرده تا در تابستان منافذ سیاه چادر باز شده و هوای سیاه چادر خنک شود و در زمستان منافذ آن بسته شده تا از ورود سرما و باران جلوگیری شود.

 چیغ (چیت)بافی

 از جمله متعلقات سیاه چادر است که در اطراف آن زده می‌شود. چیغ با استفاده از الیاف گیاهی (نی ) و همچنین موی بز و در پاره ای مواقع با استفاده از نخ پشمی ‌رنگی بافته می‌شود. ضمناً نقوش در جیغ، به سبب ماهیت بافت آن بصورت هندسی است. ناگفته نماند در کاربردهای امروزی از آن می‌توان بعنوان پارتیشن در خانه‌های آپارتمانی استفاده کرد.

 جاجیم بافی

جاجیم بافته ای از پشم تابیده رنگی است که اغلب بافتی خشن دارد؛ در منطقه ایلام عموماً از الیاف لطیف پشمی‌ دربافت جاجیم استفاده شده که بعنوان رختخواب پیچ کاربرد دارد. در اکثر خانواده‌های ایلامی ‌از این نوع دستبافته‌ها برای پیچیدن یک دست رختخواب اضافی (جهت مهمان) استفاده می‌شود.

 لازم به ذکر است که در گذشته‌های نه چندان دور از این بسته‌های رختخواب که در کنار دیوار پیچیده می‌شده به عنوان تکیه گاهی مناسب برای مهیمان مورد استفاده قرار می‌گرفته است. علاوه بر این به دلیل تنوع رنگی جاجیمها. اتاق مهمانخانه زیبایی خاصی پیدا می‌کرده است چنانکه از گفته‌های جاجیم بافان منطقه بر می‌آید حاکی از آن است که هنر جاجیم بافی از دیرباز در منطقه ایلام رواج داشته است.

 سفالگری

 «هنر ـ صنعتی» پر پیشینه در تاریخ هنر ایران است که با استفاده از مواد اولیه نظیر گل رس تهیه وتولید می‌شود.

این گونه فرآورده‌ها با تکنیک ساده دستی و کار با چرخ سفالگری ساخته و پرداخته می‌شوند که مدت ۳ سال (از سال ۸۰ ) است که در استان ایلام رواج خوبی یافته است.

محصولات سفالی دارای کاربردهای مصرفی وتزئین هستند و با استفاده از این تکنیک فرمهای مختلف از جمله کوزه، کاسه، بشقاب، گلدان، لوح‌های نقش برجسته و انواع مجسمه‌های سفال ساخته و پرداخته می‌شود. ناگفته نماند که در بیشتر موارد فرم‌های سفالی پس از تهیه و پخت در کوره نقاشی می‌شوند.

 قلمزنی روی مس

هنر تراش، نقر، ایجاد و انتقال طرحها و نقشهای سنتی بر فلز در اثر ضربات چکش بر قلم‌های مختلف را قلمزنی می‌گویند در این هنر، پس از تهیه زیر ساخت که در ایلام بیشتر از جنس فلز مس است، طرح را روی بدنه کار می‌کشند و با ضربات چکش که برروی قلم فرود می‌آید طرح بربدنه نقش می‌بندد.