توریسم و ترانزیت
خانم زکیه کرمی
برگ برنده ایلام ( عروس زاگرس )
در دنیای امروز، توریسم و ترانزیت به لحاظ سهم مهمی که در تامین درآمد کشورها دارند، موردتوجه قرار گرفته و هر روز بر اهمیت آنها افزوده میشود.
همسایگی غرب مناطق کشورمان با عراق و وجود مشترکات دینی، فرهنگی و تاریخی، موقعیت ممتازی را برای منطقه فراهم کرده است، که بسط روابط اقتصادی و سیاسی با سایر کشورهای دیگر از طریق عراق را تسهیل میکند و با استفاده از این موقعیت میتوان در توسعه روابط تجاری و توریستی حداکثر بهره را برد.
استان همیشه سرسبز ایلام که از آن به عنوان عروس زاگرس نام برده میشود، با وسعتی حدود ۱۹۰۸۶ کیلومتر مربع، در غرب کشور موقعیت منحصر به فرد و استراتژیکی دارد. بخش مهمی از تمدنهای ایلام باستان، هخامنشی، ساسانی و اسلام در این استان شکل گرفته و بیش از یک هزار اثر و ابنیه تاریخی در آن نمایان است، افزون بر این به عنوان یکی از استانهای مهم مرزی کشور، از طریق مرز مهران با عراق ارتباط مییابد.
این مرز به عنوان یکی از گذرگاههای رسمی کشور شناخته شده است و به دنبال گشایش مرز و گمرگ آن و دسترسی سریع و آسان به کربلا و نجف و دیگر مراکز زیارتی عراق و نیز مسیر ترانزیتی کالا به این کشور و از آنجا به دیگر کشورها، شرایط مناسبی را جهت جذب گردشگران و زائران عتبات عالیات در استان فراهم کرده است، که این امر فصل جدیدی در روابط بازرگانی، تجاری، گردشگری و زیارتی با عراق گشوده و به ویژه از سال ۱۳۸۲ به بعد، نمود واقعی و چشمگیری پیدا کرده است.
همچنین مسیر عراق به دلیل کاهش زمان سفر، کوتاه شدن مسیر به میزان ۶۰۰ کیلومتر و در نتیجه کاهش هزینه جابجایی مسافران یکی از مناسبترین گزینهها برای جایگزینی مسیر سنتی ترکیه و راهیابی زائران و مسافران ایرانی به سوریه است.
با توجه به این ویژگیها انتظار میرود با بهبود هر چه بیشتر روابط سیاسی موجود، بخش عمدهای از سفرهای زائران ایرانی به سوریه، از طریق عراق انجام شود که با حل پارهای از مشکلات موجود در این مسیر، گردشگران ایرانی و نیز گردشگران کشورهای منطقه فرصت مییابند با استفاده از وسایل حمل و نقل جادهای از مسیر ایران به کشورهای سوریه، لبنان و عربستان و نیز کشورهای شمال آفریقا دسترسی پیدا کنند. این مسیر به عنوان مسیری کوتاه و کم هزینه جاذبههای فراوانی برای گردشگران دارد.
با توجه به آمار، تردد مسافران از مرز مهران نسبت به سایر مسیرها، بیشتر است، به طوری که تنها در سه ماهه اول بازگشایی این مرز تعداد مسافرانی که از طریق آن تردد داشتهاند، بیش از آمار مسافرانی است که در طول سال ۸۱ از مرز بازرگان عبور کردهاند که نشان از قابل دسترس بودن این مسیر و کوتاهی آن به عتبات عالیات دارد. بنا به گزارش گمرک ایلام مستقر در شهرستان مهران، روزانه بین ۵۰۰ تا ۶۰۰ دستگاه کامیون کالاهای غیرنفتی از طریق خروجی مهران به عراق صادر میشود، همچنین سالانه ۱۴۴ میلیون دلار کالای غیرنفتی از مرز صادر میشود که مهمترین عامل افزایش صدور کالا از این مرز، استقبال تجار عراق از کالاهای ایرانی است.
از این رو مهران قطعاً یکی از راههایی است که علاوه بر ارتباط زیارتی، از لحاظ ترانزیت نیز از اهمیت زیادی برخوردار است و شرایط بسیار خوبی را برای اقتصاد استان فراهم آورده است. پایانه مرزی مهران (بهرام آباد) در مرز ایران و عراق، از مهمترین پایانههای مرزی ساخته شده در مبادی زمینی جمهوری اسلامی ایران است که از جهات بسیاری واجد ویژگیهای منحصر به فرد است و بهعنوان مکمل توانمندیهای شبکه حمل و نقل ایران در مسیر ایران به عراق و راهیابی به شمال آفریقا و حوزه مدیترانه و از آنجا به دیگر نقاط مطرح میشود.
مزیتهای اساسی مرز مهران
استفاده از مرز مهران و عبور از خاک کشورهای عراق، سوریه و لبنان دارای مزیتهای زیر است:
- کوتاهی مسیر عتبات عالیات نسبت به دو مرز شلمچه در استان خوزستان و خسروی در استان کرمانشاه
- امنیت
- هموار بودن مسیر
- کاهش هزینه و زمان سفر
- دسترسی سریع و مطمئن ناوگان حمل و نقل به آبهای مدیترانه
- تحول و دگرگونی در اقتصاد منطقه و کشور
- گسترش فرهنگ گردشگری در منطقه
- وجود تقارن فرهنگی و دینی میان دو کشور
- ایجاد بازار کار و رفع مشکل بیکاری در منطقه
- قرارگیری در مسیر راه اصلی ایلام به خوزستان که استانهای شمالی را به این منطقه وصل میکند.
این مزیتها سبب شد که در سفر ریاست محترم جمهور و هیأت همراه، مرز مهران به عنوان گذرگاه رسمی عبور زائران معرفی شود. هم اکنون بیشترین ترانزیت کالا در مرز مهران صورت میگیرد و باید این امکان فراهم آید که کامیون ترانزیت با عبور از کشور عراق به دیگر مقاصد دسترسی داشته باشد.
شهر مهران با موقعیت حساس جغرافیایی و استراتژیکی خود و تحولات اخیر و سرازیر شدن خیل عظیم مشتاقان امکان مقدسه برای سفر به عراق و بالعکس دارای موقعیت ویژهای شده است که در روزهای اوج سفرهای زیارتی، بیشتر به یک پایانه و ترمینال مسافری میماند. حلقه رابط این ترمینال با نقطه مرزی و اتصال به شبکه راههای عراق راهی است به طول ۱۱ کیلومتر که این جاده یک راه نظامی و انتظامی بوده و با توجه موارد مذکور و ملاحظات سیاسی، اجتماعی، نظامی و انتظامی توسعه این جاده و چند بانده کردن آن ضروری است.
در حال حاضر تنها کریدور ارتباطی شناخته شده به کشورهای اروپایی از طریق مرز بازرگان و ترکیه است که به همین دلیل نیز ترکیه یکهتاز میدان بوده و به هر طریقی میتواند در سیاستهای حمل و نقل بینالمللی و ترانزیت کالاهای ایرانی تاثیر میگذارد که بازگشایی مرز مهران و استفاده از تسهیلات ایجاد شده، علاوه بر رفع این مشکل، کاهش زمان و هزینه ترانزیت و سفر را به دنبال دارد.
با توجه به این موضوع، قدر مسلم اینکه استان ایلام به سبب موقعیت خاص جغرافیایی و استراتژیکی خود و طولانی بود مرز مشترک با عراق و به دلیل داشتن جاذبههای گردشگری میتواند به یکی از مسیرهای عمده ترانزیتی، گردشگری-زیارتی تبدیل شود و نوید رسیدن به توسعه را در استان با برنامهریزی مدون و استفاده از فرصتها بدهد این امر قطعاً در خروج استان از حالت انزوا و بنبست، کاهش بیماری، افزایش میزان اشتغال و درآمد عمومی آن سهم بسزایی خواهد داشت به همین دلیل توجه به چالشها در این زمینه و راهکارهای بهبود آن باید در دستور کار سازمانهای دستاندرکار قرار گیرد.
زکیه کرمی
کارشناسارشد برنامهریزی توریسم