قلعه وکاروانسرای قالوه از اثار تاریخی شهرستان مهران درمسیر جاده عتبات عالیات
حبیب اله محمودیان
قلعه وکاروانسرای قالوه گلان:
این اثر در محلی به نام قالوه در حاشیه شرقی رودخانه کنجان چم و در مقابل تپه باستانی گلان I واقع شده است. مساحت محدوده باستانی ۲۰۰۰ متر و دارای ابعادی به طول ۴۰ متر و عرض ۳۴ متر می باشد.
فاصله تا مرکز بخش ۲۰ کیلومتر می باشد. نزدیکترین محل تامین آب مورد نظر رودخانه کنجان چم است. پوشش گیاهی سطح تپه و اطراف آن مرتعی و دارای زمین های کشاورزی است. شرح اثر: به دلیل شرایط مساعد جغرافیایی خصوصا منابع آب ، زمین حاصلخیز برای استقرار مناسب بوده است.
این منطقه قشلاقی و در گذشته سکونتگاه بخشی از اهالی گلان بوده است. بنای معروف به کاروانسرای قالوه جمعا از سه ردیف اتاق در جهات شمالی ، جنوب و غرب ساخته شده است و دارای یک فضا باپلان دایره ای و سقف گنبدی و یک حیاط مرکزی می باشد. مجموعاً این بنا از ۱۷ اتاق تشکیل شده که یک اتاق از مجموع اتاق ها شاه نشین بوده و دارای ستون مرکزی است. فضای آن ۵/۵ – ۷ متر اندازه گیری شده است.
مصالح به کار رفته شده در این بنا خشت خام یا چینه ، قلوه سنگ و اندود گچ می باشد. درحال حاضر کاربردی ندارد ولی در گذشته به عنوان سکونتگاه استفاده شده است.
دوره قابل تشخیص در این مکان دوره اسلامی متأخر است. باتوجه به ساخت معماری و میزان فرسایش آن احتمالاً در دوره حکومت والیان مورد استفاده بوده است.«گزارش هیئت شناسایی و مستند سازی، ۱۳۸۲»