گذری بر تصاویر شاعرانه ی شاکه و خان مه‌سیور
اگر به حافظه‌ی مردم فرهنگ مدار و ادب پرور کرد کرمانشاه و ایلام رجوع کنیم ٬ به یقین نام دو چهره‌‌ی ارزنده‌ی ادبی این دیار «شاکه و خان مه‌سیور» را به وضوح تمام می توانیم ببینیم . دو انسان شریف شاعر که ابیات نغزشان برای همیشه ورد زبان اهالی فرهنگ و ادب این سامان بوده و هست و خواهد بود . به جرات می توان گفت که هیچ کلهر اهل ذوقی وجود ندارد که ابیاتی از این دسته نشنیده باشد:
شوکرانه‌ پید بوو بینای بان سه‌ر
کووره گلالان لافاو گرته وه‌ور
Shukrane píd bú bínay bani ser Kúre gilallan lafaw girte wer
آری این دوشاعر گرانمایه از مشاهیر شعر کردی جنوب محسوب می شوند. دو مرد وارسته‌ای که «شمس و مولانا » وار زندگی عجیب عاشقانه‌ای را سپری نموده اند و سالهای بی شماری را در کنار هم با شعر و عشق و دوستی گذرانده اند.
خان مه‌سیور ٬ خان اهل ذوق ایوان! مولاناوار در انتظار یافتن شمس خویش٬ شاکه (که به احتمال قریب به یقین شاه کرم یا شاه کریم بوده) همان نمک فروش عاشقی که از یکی از روستاهای اطراف ایلام برخاسته و عشق و دوره‌گردی را تجربه می کند٬
صبور و شکیبا می نشیند تا اتفاقی شبی مهمان بزم گرمش می شود. این دو شیفته گاه در وصال شعر شیرین شادمانی سروده‌اند و گاه در فراق تغزل مویه وار هجران سرداده‌اند.
نوشتار حاضر بر آن است که پنجره‌ای به زیبایی و شیرینی تصاویر شعرشان بگشاید. امروزه ایماژ یا تصویر٬ رکن رکین شعر به حساب می آید و در بسیاری موارد٬ شعر را مساوب با تصویر می دانند و معتقدند که مهم ترین برگ برنده‌ی هر شاعری تصویر است. اگر چه این گونه نگاهها شاید تا حدودی افراطی به نظر برسند٬ می توانند دوستداران شعر وادبیات را به این واقعیت نزدیک گردانند که تصویر در شعر نقشی تعیین کننده دارد. در نگاهی گذرا به دیوان شاکه و خان مه‌سیور٬ تصاویر بکر و شیوای این اثر ٬ هر ادب دوستی را به تحسین وا می دارد:
علمای علم بلاغت معتقدند که رسا ترین و موجز ترین نوع تشبیه تشبیه بلیغ است این تشبیه که یک ترکیب تازه نیز هست بسیار زیبا و امروزی تصویر شده و جلوه ی خاصی به مصراع بخشیده. درخت افق = من شبیه درخت افق هستم درختی که ریشه اش خورده شده باشد و مصراع بعدی نیز تصویر و پیام شاعر را این گونه کامل می کند: مانند عاشق دلباخته ای هستم. عاشقی که گرچه معشوقش بی تابانه در انتظارش نشسته اما از جانبی دیگر جواب رد می شنود . به مصراع دوم این بیت نیز توجه کنید:
دویم جه واهیر ته مام بی عه یوه
رشته ی ره نگای ره نگ کارخانه ی خه یوه
Duyim jewahír, temam bí eyw e
Rishtey rengay reng karxaney xeyw e
که با خلق یک تصویر ناب و امروزی توان خویش را در عرصه ی شعر به اثبات رسانده اند. این نگاه شاعرانه ی زیبا باعث شده که مصراعهایی از این دست در بین دیوان شعر این شعرای گرانمایه با قامتی افراشته جلوه گری نماید.
بدون شک یکی از مصالح مهم و ارزنده ای که در اختیار شاعر می تواند قرار بگیرد تا تصاویر بکر و بی کلیشه ای را خلق کند , ترکیب سازی است. ترکیب سازی های نوین پناسیل هایی کارا هستند که در اختیار شاعران نو جو قرار می گیرند تا به یاری زبان برخیزند و بقای زبان را تضمین کنند. نمونه های دیگری را از تصاویر زیبای دیوان شاکه و خان مه سیور می خوانیم:
شیرین چیو مینای سه رمه سیمانه
شیرین هاوسای بی که سیمانه (ص۷۳)
Shírín cùmínay ser mesíman e
Shírín hewsay bí kesíman e
وینه ی وای شه مال گول ها هناسی (ص۷۲)
Wéney way shemall gull ha hinasí
خام چیو خه یاته ی سیای سهر جووشه ن
سه همناک چیو بال به یداخ قووشه ن ( ص ۷۴)
Xam cù xeyatey símay sihr júshen
Sehmnak cù beydaxi qúshen
یه ی خالی له ریو گووناد دا ته وه ق
مه ر شیوه ی فانووس ئاساره ی فه له ق (ص ۸۴ )
Yey xallí le rù, gúnad da teweq
Mer shíwey Fanús asarey Feleq
له سه ر سیه قلا له لاشه به تن
وه پیت بواشم کول کوورپه دیوه تن (ص ۷۶)
Le ser risíye qilla le lashe be tin
We pít buwashim kull kúrpe díwe ten
دیالوگ های بسیار زیبا خیال انگیزی های دلنشین و تنیدن آن با عاشقانگی ها موسیقی لطیف کلام و توجه به انتظام طبیعی و صمیمی گفتار باعث شده که بیت بیت این اثر از تصاویر پر مغز و شیوایی برخوردار گررد و هر انسان شیفته ی شعری را تا مدتهای مدید از چشمه ی ناب و گوارای خویش بهره مند سازد .

جلیل آهنگرنژاد
برگرفته از سایت بلوط